Kadra światłoczuła

Pracodawca jest zobowiązany stworzyć zatrudnianym osobom komfortowe i bezpieczne warunki. Jednym z najbardziej istotnych czynników przekładających się nie tylko na higienę, ale również efektywność pracy biurowej jest odpowiednie oświetlenie.

Szereg aktów prawnych porusza zagadnienie kluczowego znaczenia oświetlenia dla efektywności pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Rozporządzenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy nakazuje zapewnić osobom pełniącym zadania związane z pisaniem na komputerze i przetwarzaniem danych warunki oświetleniowe opisane normą PN-EN 12464-1:2003 (U). Według wytycznych, komfortowe wykonywanie tego typu prac wymaga światła o natężeniu co najmniej 500 lx i współczynniku odzwierciedlania barw Ra większym niż 80. Wartość graniczna wskaźnika olśnienia dla zadań biurowych wynosi natomiast 19 UGR. Choć części pomiarów można dokonać samodzielnie, by mieć pewność spełnienia norm, warto zatrudnić fachowców. Tym bardziej, że to jednorazowa czynność, której powtórzenie konieczne będzie dopiero w razie wymiany urządzeń oświetleniowych.

Eksperci przekonują, że spełnienie wymagań przedstawionych w normach nie tylko pozwoli pozytywnie przejść ewentualną kontrolę Państwowej Inspekcji Sanitarnej, ale również przekłada się na efektywność pracy. W raporcie „Wpływ projektu biura na produktywność pracowników” wykazano, że oświetlenie jest najważniejszym czynnikiem środowiskowym oddziałującym na efektywność pracowników biurowych. Według przedstawionych w nim danych, natężenie światła wpływa na produktywność 77% respondentów. Ma większe znaczenie niż temperatura, hałas, meble i układ przestrzenny pomieszczenia.

Wykres 1: Znaczenie czynników środowiskowych dla produktywności; na podst. „Impact of Office Design on Employees’ Productivity” (w:) Journal of Public Affairs, Administration and Management; Tom 3, Nr 1, 2009

Naukowcy rekomendują w związku z tym dobór urządzeń pozwalających w pełni wykorzystać potencjał pracowników dzięki odpowiedniemu natężeniu światła. Co ciekawe, również Kodeks Pracy zaleca wykorzystanie w tym celu nowoczesnych rozwiązań – Pracodawca jest zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki – czytamy w art. 207 § 2 KP. Nowoczesne rozwiązania umożliwiają coraz pełniejszą realizację tego postulatu.

Naturalny rytm światła

Jednym z zyskujących na popularności trendów na rynku oświetlenia jest wspomaganie efektywności pracowników dzięki modyfikacji barwy LED. Nowoczesne urządzenia emitują strumień odpowiadający parametrom naturalnego światła charakterystycznego dla najjaśniejszej pory dnia. Dzięki zwiększonej zawartości w spektrum niebieskiej wiązki, wstrzymywana jest synteza melatoniny – hormonu odpowiedzialnego za wprowadzenie organizmu w stan odprężenia i snu. Lampy wykorzystujące tę technologię pomagają wytrwać pracownikom w stanie podwyższonej koncentracji, nawet gdy zewnętrzne warunki oświetleniowe wpływają niekorzystnie na ich samopoczucie.

Według ekspertów firmy TRILUX Polska, oprawy aktywne, wyposażone jednocześnie w diody emitujące światło o temperaturze barwowej 3000 K, jak i 6500 K, zyskują uznanie właścicieli i zarządców biur. Są doceniane ze względu na emitowanie stymulującej pracowników niebieskiej wiązki, umożliwienie dostosowania bieli światła do preferencji użytkowników oraz optymalizację kosztów eksploatacji.

Praca bez nieprzyjemnych olśnień

Kolejnym związanym z oświetleniem czynnikiem przekładającym się na komfort pracy przy komputerze, jest ograniczenie męczących olśnień. Najczęstszymi przyczynami ich powstawania jest zastosowanie opraw zbyt dużej mocy lub niewłaściwe umieszczenie stanowiska pracy względem źródeł światła. Eksperci TRILUX Polska podkreślają, że olśnienia mogą powodować szybsze męczenie się oczu i związany z nim spadek koncentracji.

Szkodliwego efektu można uniknąć dzięki zastosowaniu urządzeń zapewniających odpowiedni kąt oświetlenia monitora. Wartość zależy od natężenia światła. Zgodnie z normą PN-EN 12464-1:2003, minimalny kąt nachylenia wynosi:

• 15° dla źródeł światła o wartości luminacji od 20 do 50 kcd/m²,
• 20° dla źródeł światła o wartości luminacji pomiędzy 50 a 500 kcd/m²,
• 30° w przypadku urządzeń wytwarzających światło o większym natężeniu.

Sprawdzenie wartości ujednoliconego wskaźnika olśnień wymaga zazwyczaj symulacji funkcjonowania opraw w konkretnej przestrzeni. Najłatwiej zwrócić się w tym celu do profesjonalnych projektantów oświetlenia. Alternatywą jest zaopatrzenie się w program komputerowy pozwalający obliczyć parametry strumienia światła w zadanych warunkach. Łatwiej wyeliminować olśnienia, jeśli powodującym je czynnikiem jest docierające z zewnątrz naturalne światło słoneczne. W takiej sytuacji wystarczy wyposażyć biuro w żaluzje bądź rolety, które pozwolą przesłonić okno.

Proste sposoby przeciwdziałania zmęczeniu oczu

Zmień układ biurka
Monitor powinien znajdować się nieco poniżej linii wzroku, 50-70 cm od oczu. Takie położenie powinno zapobiegać nadmiernemu wysiłkowi mięśni szyi i gałki ocznej. Jeśli często pracujesz z wydrukami, rozważ zamontowanie stojaka, który pozwoli umieścić je pionowo, obok monitora. Dzięki takiemu rozwiązaniu, nie będzie trzeba co chwilę spoglądać w dół – na kartki – i w górę – na ekran.

Daj odpocząć oczom
Co 20 minut przez 20 sekund rozglądaj się wokół siebie lub patrz przez okno. Pozwoli to odpocząć oczom od ciągłego skupienia na monitorze. Często mrugaj. Jeśli mimo to oczy nadmiernie wysychają, miej przy sobie nawilżające krople.

Ogranicz olśnienia
Jeśli refleksy na ekranie komputera powodowane są przez światło słoneczne, zmień kąt ustawienia monitora lub zamknij żaluzje. Jeśli źródłem olśnień jest zbyt jasne sztuczne światło, rozważ wyposażenie stanowiska pracy w osobną lampę. Ochronie oczu może sprzyjać również zainstalowanie na monitorze specjalnego filtra.

WYMAGANIA WZGLĘDEM OŚWIETLENIA WEDŁUG NORMY PN-EN 12464-1:2003

Natężenie światła: 500 lx

Współczynnik odzwierciedlenia barw: Ra > 80

Wartość graniczna wskaźnika olśnienia: 19 UGR

Kąt nachylenia światła padającego na monitor:

• 15° dla źródeł światła o wartości luminacji od 20 do 50 kcd/m²,
• 20° dla źródeł światła o wartości luminacji pomiędzy 50 a 500 kcd/m²,
• 30° w przypadku urządzeń wytwarzających światło o większym natężeniu.